Ostatnia aktualizacja 29 kwietnia, 2022
Powtarzalna, nieciekawa i stresująca praca może powodować u pracowników wypalenie zawodowe. Jest to poważny problem, który dotyka bardzo różne grupy zawodowe, w tym także różnego rodzaju pracowników IT. Można się przed tym ustrzec, znając przyczyny tego zjawiska. Warto umieć rozpoznawać u siebie i innych objawy, a także wiedzieć do kogo się zwrócić i jak podjąć leczenie.
Sprawdź: Wypalenie zawodowe w IT. Jak przeciwdziałać?
Czym jest wypalenie zawodowe?
Słuchając pracowników różnych firm, ludzi na ulicy, w komunikacji miejskiej czy rozmawiając ze znajomymi, można dojść do wniosku, że większość z nas stresuje się różnymi aspektami życia, ale najczęściej dotyczy to wykonywanej pracy. Dla wielu stres jest wręcz codziennością.
Nie każdy jednak potrafi sobie ze stresem radzić. Życie w ciągłym stresie może doprowadzić pracownika do sytuacji, w której da się śmiało powiedzieć, że dotknęło go wypalenie zawodowe. Co więcej, dotyczy to nie tylko osób pracujących już wiele lat, ale też młodych ludzi pracujących w firmach, gdzie tempo wydarzeń jest zabójcze niemal dla każdego.
Stres jest zaburzeniem wewnętrznej równowagi psychicznej i fizycznej organizmu. Opisano go jako sytuację podejmowania ucieczki lub walki o przywrócenie wspomnianej równowagi organizmu potraktowanego bodźcami wywołującymi to uczucie.
Ogólny zespół adaptacyjny, czyli reakcja na stres
Reakcja na stres nazywana jest ogólnym zespołem adaptacyjnym, który dzieli się na trzy fazy. Jest to tak zwana podstawowa obrona organizmu przed wspomnianymi wcześniej czynnikami, zwanymi stresorami.
Stadium reakcji alarmowej. Organizm silnie reaguje na czynnik stresujący. Zasoby organizmu uruchamiane są w celu jak najszybszej eliminacji zagrożenia. Najbardziej obciążony jest układ współczulny i wzrasta też czynność nadnerczy.
Stadium odporności i przystosowania. Organizm stara się usunąć zagrożenie, czyli wyeliminować czynnik stresujący. Proces ten silnie angażuje wszelkie zasoby fizjologiczne i psychiczne organizmu. Dłuższe działanie stresora może doprowadzić do wyczerpania zasobów organizmu.
Stadium wyczerpania. W tej fazie organizm ma nikłe zasoby do dalszej walki z czynnikiem stresującym. Rośnie aktywność gruczołów dokrewnych. Zwiększony poziom kortyzolu wpływa na układ odpornościowy, trawienny, krążenia i inne, a to może doprowadzić nawet do śmierci.
Osoby w ostatnim stadium często mówią o sobie, że „są wyczerpane”. Mogą odczuwać bezradność, odseparowanie i ogólne zmęczenie psychiczne, brak chęci do jakiegokolwiek działania. Bardzo szybko może okazać się, że dotyka ich wypalenie zawodowe.
Wypalenie zawodowe jest fizyczną i psychiczną reakcją organizmu na chroniczny stres w pracy. Objawia się przemęczeniem, obojętnością na działania osób wokół i znacznym obniżeniem poczucia własnej wartości.
Wypalenie zawodowe – przyczyny
Przyczynami wypalenia zawodowego bardzo często jest permanentny stres, na jaki narażeni są pracownicy. Fachowcy wskazują jednak także na specyficzne cechy danego człowieka, które mogą także wpływać na osiągnięcie takiego stanu. Są nimi pesymizm, ale też perfekcjonizm.
Na wypalenie zawodowe wpływ może mieć też fakt, że wykonuje się pracę, której się po prostu nie lubi, ale nie ma się odwagi na jej zmianę. W takim przypadku nawet myśl o tym, że trzeba wstać i iść do pracy następnego dnia, czy po weekendzie może napawać wstrętem, a to też wpływa na kondycję psychiczną.
W wielu firmach nastawionych na szybkie efekty w krótkim czasie czynnikiem wywołującym nieustający stres mogą być presja czasu, naciski ze strony zwierzchników, charakter zwierzchników i współpracowników, brak pomocy itp.
Wspomniany perfekcjonizm także nie wpływa pozytywnie na pracownika, gdyż ciągle może mu się wydawać, że to, co robi, nie jest odpowiednio doskonałe i dąży do ciągłego poprawiania, przez co nie nadąża z terminowością i stresory pojawiają się same.
Wypalenie zawodowe – objawy
Zjawisko wypalenia zawodowego nie jest chorobą, a przynajmniej nie jest tak określane. Jest jednak faktem i należy do niego podchodzić poważnie. Osoby zmagające się z tym problemem często zaczynają odczuwać wstręt lub zupełną obojętność w stosunku do wykonywanej pracy. Mogą też stawać się obojętni i wręcz cyniczni wobec współpracowników. Niektórzy mogą też odczuwać strach przed pójściem do pracy.
Fizycznymi objawami wypalenia zawodowego mogą być bóle brzucha, w skrajnych przypadkach nawet biegunki. Jest to często podobne do objawów, jakie mogą mieć dzieci przed pójściem na egzamin, klasówkę, czy do szkoły, w której są prześladowane. Bóle głowy też nie są rzadkim zjawiskiem.
Emocjonalnie cierpiący na tę przypadłość mogą odczuwać brak sensu życia i pracy, poczucie pustki, energii do rozpoczęcia lub zakończenia zadań. Brak koncentracji i kreatywności także jest częstym objawem wypalenia zawodowego. W skrajnych przypadkach można wpaść w depresję.
Leczenie
Mimo że wypalenie zawodowe nie jest uznawane za chorobę, to powinno być traktowane bardzo poważnie. Wspomnieliśmy o tym, że wywołuje ono objawy fizyczne, psychiczne i emocjonalne. Każdy z nich może mieć zgubny w pływ na kondycję człowieka, a w skrajnych przypadkach wpędzić w chorobę. Kumulacja wielu z nich może doprowadzić do rozstroju organizmu, a to do śmierci, targnięcia się na swoje życie lub do innych niepożądanych działań.
W przypadku rozpoznania u siebie, swoich bliskich lub znajomych objawów wypalenia zawodowego, powinno się pomyśleć o eliminacji źródeł stresu. Można to zrobić na wiele sposobów. Jednym z nich jest urlop w takim wymiarze, który pozwoli dojść do ładu psychicznego. Innym jest prośba o zmianę stanowiska na takie, na którym można będzie lepiej wykorzystać swoje przymioty. Można zmienić dział, dzięki czemu wyeliminuje się stresor, którym mogą być toksyczni pracownicy lub przełożony. Warto wręcz zmienić pracę, wybierając innego pracodawcę, dziedzinę pracy lub założyć swoją firmę.
Można się przebranżowić, zupełnie zaczynając wszystko od nowa i robić coś, co przynosi radość. Można wręcz wybrać coś, co związane jest z naszą pasją.
Zobacz: Przebranżowienie na programistę. Jak się za to zabrać?
Innym sposobem na odstresowanie jest hobby. Po stresującym dniu można wyżyć się na siłowni, biegać, pływać, chodzić na długie spacery z psem (notabene zwierzęta domowe często są czynnikiem odstresowującym). Można dłubać w drewnie, naprawiać stare motory lub zegary. Budować modele z papieru, plastiku, czy malować obrazy. Treningi sztuk walki, joga i gra na instrumencie także wpływają na zajęcie głowy i ciała zupełnie innymi sprawami, niż myślenie o nielubianej pracy, czy denerwujących współpracownikach.
Niezależnie jednak od zastosowania każdego z wymienionych tu pomysłów, zawsze warto zasięgnąć opinii fachowców. Pójście do psychologa czy psychiatry nie boli ani nie stygmatyzuje. Lekarze mają doświadczenie w leczeniu różnego typu zaburzeń, ale potrafią też doradzić, skierować na terapię grupową, przepisać odpowiednie leki.
