Ostatnia aktualizacja 18 marca, 2024
Wszędzie, gdzie mamy regularny kontakt z innymi ludźmi, jesteśmy potencjalnie narażeni na różne nieprawidłowości w komunikacji. Zazwyczaj najpowszechniejsze z nich dotyczą błędów poznawczych, ale możemy się zetknąć również z cięższymi naruszeniami w postaci manipulacji. Jedną z nich jest gaslighting. Odnosi się on do serii manipulacyjnych działań, mających na celu zdestabilizowanie percepcji ofiary i podważenie jej zaufania do własnych doświadczeń. Technika ta jest często stosowana w relacjach międzyludzkich, zarówno osobistych, jak i zawodowych i prowadzi do poważnych konsekwencji psychicznych dla ofiar. Jak rozpoznać, że ktoś stosuje na nas gaslighting i jak się przed tym bronić? Poniżej dajemy wskazówki.
Co to jest gaslighting?
Gaslighting to manipulacyjna technika psychologiczna. Jej celem jest wywołanie u ofiary wątpliwości co do własnych uczuć, spostrzeżeń, pamięci czy nawet zdrowia psychicznego. Nazwa tego zjawiska pochodzi od tytułu sztuki teatralnej “Gas Light” z 1938 roku autorstwa Patricka Hamiltona. Później została spopularyzowana przez dwa filmy pod tytułem “Gaslight” (1940 i 1944). Tytułowy wątek fabuły opowiadał o postaci męża, który stopniowo próbuje przekonać swoją żonę o jej szaleństwie. Aby to osiągnąć, manipulował elementami jej otoczenia, np. stopniowo ściemniając gazowe światła w domu, a następnie zaprzeczając, że światło się zmieniło.
Choć może nam się wydawać, że jesteśmy odporni na gaslighting, nie warto ulegać złudnemu poczuciu bezpieczeństwa. Ta sztuczka manipulacyjna bazuje na mechanizmie uporczywego zaprzeczania słuszności naszych doświadczeń. Wobec silnych emocji, związanych z poczuciem niesprawiedliwości, a jednocześnie wyrachowanego opanowania osoby stosującej tę manipulację, możemy w końcu ulec jej wpływowi. W środowisku pracy gaslighting może nas spotkać zarówno ze strony przełożonych, szefów, jak i współpracowników. Warto wiedzieć, jak go rozpoznać.
Co może świadczyć o gaslightingu?
Rozpoznanie gaslightingu wymaga zwrócenia uwagi na szereg subtelnych, a czasem mniej oczywistych zachowań i sytuacji. Gaslighting może przybierać różne formy, dlatego ważne jest, by znać charakterystyczne cechy tej manipulacyjnej techniki.
- Zaprzeczanie doświadczeniom: Osoba stosująca gaslighting często zaprzecza rzeczywistości, nawet jeśli są dowody na to, co się naprawdę wydarzyło. Może to sprawić, że zaczniesz wątpić w swoje własne wspomnienia lub postrzeganie rzeczywistości.
- Minimalizowanie uczuć: Jeśli Twoje uczucia są regularnie umniejszane lub bagatelizowane (np. słyszenie, że “przesadzasz”, lub “nie powinieneś/powinnaś się tak czuć”), może to być próba gaslightingu.
- Kwestionowanie Twojej pamięci i zdrowia psychicznego: Możesz słyszeć pytania typu “Czy jesteś pewien/pewna?”, “Nigdy nie mówiłem/mówiłam tego” lub “Może powinieneś/powinnaś porozmawiać z kimś o swoim problemie”, co ma na celu skłonienie Cię do wątpienia w własne zdolności poznawcze.
- Przesuwanie granic: Gaslighting często obejmuje stopniowe przesuwanie granic w sposób, który jest trudny do wykrycia. Może to oznaczać zmianę umów lub zasad bez twojej zgody lub nawet wiedzy.
- Izolacja: Techniki gaslightingu mogą obejmować odcięcie Cię od twojego systemu wsparcia (rodzina i przyjaciele). Ma to na celu zwiększenie Twojego poczucia izolacji i zależności od manipulatora.
- Przekształcanie ofiary w sprawcę: Możesz zacząć czuć się odpowiedzialny/odpowiedzialna za negatywne zachowanie osoby stosującej gaslighting lub być oskarżony/oskarżona o bycie przyczyną problemów.
- Zmiany w samopoczuciu: Osoby doświadczające gaslightingu mogą zauważyć zmiany w swoim samopoczuciu, takie jak wzrost lęku, depresji, utrata pewności siebie, czy nawet problemy z pamięcią.
- Nadmierna potrzeba uzyskania potwierdzenia: Jeśli zauważysz, że coraz bardziej polegasz na swoim partnerze, przyjacielu lub współpracowniku do potwierdzenia Twojej rzeczywistości, wartości lub decyzji, może to być znak, że doświadczasz gaslightingu.
Dalsza część tekstu znajduje się pod materiałem wideo:
Jak obronić się przed gaslightingiem?
Pierwszym krokiem jest rozpoznanie, że jest się ofiarą gaslightingu. Świadomość i edukacja na temat tego zjawiska mogą pomóc zidentyfikować zachowania manipulatora. Poza tym w ekstremalnych przypadkach warto zapisywać rozmowy, wiadomości, czy sytuacje. Może to pomóc zachować obiektywny punkt widzenia oraz służyć jako dowód w razie potrzeby.
Jak wspomnieliśmy wyżej, gaslighting cechuje się powolnym pogłębianiem izolacji ofiary od jej sieci wsparcia. Rozmowa z zaufanymi osobami, a w niektórych przypadkach wsparcie terapeutyczne, może pomóc ofierze odzyskać pewność siebie i zaufanie do własnych przekonań. Bardzo ważne jest określenie i komunikowanie własnych granic wobec manipulatora. Chociaż może to być trudne, jest niezbędne dla ochrony własnego dobrostanu.
Wszystkie te działania mają dać fundamenty do pracy nad własną samooceną i poczuciem własnej wartości. Dzięki temu będziemy w stanie wzmocnić własną odporność na manipulację.
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł. Obserwuj EnterTheCode.pl w Wiadomościach Google, aby być na bieżąco.
Czytaj także:
